آيه متعه

از دانشنامه‌ی اسلامی

آیه 24 سوره نساء/4 را كه به ‌حلیت و جواز متعه زنان پرداخته، «آیه تمتع» یا «متعه» گفته‌اند:

«وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاء ذَلِكُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا»

و نیز زنان شوهردار بر شما حرام شده اند، مگر آنها که به تصرف شما درآمده باشند. از کتاب خدا پیروی کنید و جز این ها زنان دیگر هرگاه در طلب آنان از مال خویش مهری بپردازید و آنها را به نکاح درآورید نه به زنا بر شما حلال شده اند و زنانی را که از آنها تمتع می گیرید، واجب است که مهرشان را بدهید و پس از مهر معین در قبول هر چه هر دو بدان رضا بدهید. گناهی نیست هر آینه خدا دانا و حکیم است

[4–24] (مشاهده آیه در سوره)


شیعه و بیشتر مفسران اهل سنت دلالت این آیه را بر مشروعیت متعه مسلم دانسته و گفته‌اند كه «استمتاع»، در نكاح دائم ظهور ندارد؛ از همین‌رو فقیهان مذاهب، اجراى عقد نكاح دائم را به لفظ استمتاع و تمتع، بدون قرینه جایز نمى‌دانند.

افزون بر این، از ظهور پرداخت تمام اجر (مهر) به مجرد استمتاع استفاده كرده‌اند كه مقصود، عقد دائم نیست؛ زیرا در عقد دائم تمام مهر با وطى واجب مى‌شود، نه به مجرد استمتاع.

آن گروه از اهل سنت كه دلالت آیه را بر متعه پذیرفته‌اند، معتقد به نسخ این آیه با آیات 5‌، 6‌ و 7 سوره مؤمنون/23 و نیز 29، 30 و 31 سوره معارج/70 شده‌اند. شیعه با استناد به روایاتى، به طور گسترده به این ادعا پاسخ داده است؛ از جمله، این سخن عمر بن خطاب كه گفت: متعتان كانتا فى عهد رسول اللّه انا انهى عنهما و اعاقب علیهما، خود دلیل بر جواز متعه در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله و عدم تحریم از سوى حضرت است.

پانویس

  1. روض الجنان، ج‌ 5‌، ص‌ 317؛ البیان، ص‌ 331.
  2. بحارالانوار، ج‌ 47، ص‌ 411؛ مجمع‌البیان، ج‌ 3، ص‌ 52‌.
  3. زبدة البیان، ص‌ 651‌.
  4. همان؛ مجمع‌البیان، ج‌ 3، ص‌ 52‌.
  5. الناسخ والمنسوخ، النحّاس، ص‌ 126.
  6. زبدة البیان، ص‌ 652‌.

منابع

  • علی خراسانی، دائرة‌المعارف قرآن كریم، جلد1، ص399.
قرآن
متن و ترجمه قرآن
اوصاف قرآن (اسامی و صفات قرآن، اعجاز قرآن، عدم تحریف در قرآن)
اجزاء قرآن آیه، سوره، جزء، حزب، حروف مقطعه
ترجمه و تفسیر قرآن تاریخ تفسیر، روشهای تفسیری قرآن، سیاق آیات، اسرائیلیات، تاویل، فهرست تفاسیر شیعه، فهرست تفاسیر اهل سنت، ترجمه های قرآن
علوم قرآنی تاریخ قرآن: نزول قرآن، جمع قرآن، شان نزول، کاتبان وحی، قراء سبعه
دلالت الفاظ قرآن: عام و خاص، مجمل و مبین، مطلق و مقید، محکم و متشابه، مفهوم و منطوق، نص و ظاهر، ناسخ و منسوخ
تلاوت قرآن تجوید، آداب قرائت قرآن، تدبر در قرآن
رده ها: سوره های قرآن * آیات قرآن * واژگان قرآنی * شخصیت های قرآنی * قصه های قرآنی * علوم قرآنی * معارف قرآن